ཚེ་རིང་དོན་གྲུབ།
ཉིན་ཞིག་ལ་ཨ་རིའི་རྒྱལ་ས་ཝ་ཞིན་ཊོན་ནང་ཁྱི་ཚོང་འདུས་ཀྱི་བྱེད་སྒོའམ་འདུ་འཛོམས་ཤིག་ཏུ་སོང་བ་ཡིན། མཛད་སྒོ་དེའི་ཐོག་ཁྱི་བདག་མང་པོ་ཞིག་གིས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁྱི་ལ་མཛེས་ཆས་སྤྲས་པ་དང་བཟོ་ལྟ་དོད་པ། གཙང་སྦྲ་ཡག་པོ་བྱས་ཏེ་དཔྱིད་ཀྱི་གནམ་གཤིས་དྲོད་འཇམ་འདིའི་འོག་ཡར་འགྲོ་མར་འགྲོ་བྱེད་བཞིན་འདུག དེ་གར་བང་རིམ་ལྟར་སྒྲིག་པའི་གུར་ཆུང་དེ་དག་གི་ནང་ཁྱི་ཡི་རྒྱན་ཆ་དང༌། ཁྱི་ཡི་འདོགས་ཐག ཁ་ཟས། སྨན། རྩེད་ཆ
ས། གདན། ཁང་པ། ཁྱི་ཡི་སྐོར་ལ་དཔེ་དེབ་སོགས་བཙོང་བ་དང༌། བཟོ་གྲྭའི་མི་ཚབ་དང༌། ལག་ཤེས་པ་མི་སྒེར། ཁྱི་ཡི་སྨན་པ། ཁྱི་ལ་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲོད་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་རང་ལ་གང་ཡོད་དང་རང་ཉིད་ཀྱིས་ཁྱི་ཡི་སྐོར་གང་ཤེས་པ་རྣམས་འགྲེལ་བརྗོད་ཀྱིས་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་པ་དང་གཟིགས་སྟོན་གནང་བཞིན་འདུག སྤྱིར་ནུབ་གླིང་འདིར་མིའི་རིན་ཐང་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བརྩི་སྲུང༌། རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ་ནི་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱིས་སྤྱོད་བཞིན་པ་ཞིག་ཡིན་མོད། ནུབ་ཕྱོགས་པ་འདི་ཚོས་དུད་འགྲོ་ཁྱི་ལའང་རིན་ཐང་འདི་འདྲ་ཞིག་སྤྲོད་པ་དང༌། དོ་སྣང་ཆེ་ལ་མཁྱེན་རྒྱ་ཡངས་པ་འདི་དག་མཐོང་ཡོང་དུས། རང་ཉིད་སྐྱེས་སའི་གངས་ཅན་ཁ་བའི་ལྗོངས་ཏེ། བོད་ཀྱི་སྲང་ལམ་དང་འབྲོག་པའི་རྩྭ་ཐང་སོགས་སུ་བདག་མེད་ངང་འཁྱམས་པའི་ཁྱི་དང༌། དབྱར་ཁའི་ཚ་འོག་དང་དགུན་ཁའི་གྲང་ངར་ཁྲོད་གངས་ལྗོངས་བོད་ཀྱི་མཐོ་སྒང་དུ་འཚོ་སྡོད་བྱེད་པའི་བོད་ཀྱི་སེམས་ཅན་འབྲོག་ཁྱི་རྣམས་ཡིད་ལ་རང་དབང་མེད་པར་དྲན་ཞིང་སེམས་ལ་འཁོར་བ་ན། བོད་ཀྱི་ཁྱི་ཡི་སྐོར་ལ་བྲིས་བའི་རྩོམ་ཡིག་ཁ་ཤས་བཀླགས་ཏེ་ཞིབ་འཇུག་གི་ཚུལ་དུ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་བྱས་པ་ཡིན། བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་ནི་གཟུགས་ཕུང་ཆེ་ལ་དཀྱིལ་ཤར་ཨེ་ཤ་ཡའི་ས་སྒང་དང༌། རི་བོ། ཐང་གཤོངས། རི་བོ་ཧི་མ་ལ་ཡའི་འདབས་རོལ་གྱི་མཐོ་སྒང་མི་མང་དང་མཉམ་དུ་འཚོ་སྡོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ལ། འབྲོག་ཁྱི་འདིའི་རིགས་རྒྱུད་ནི་ཁྱི་ཡི་རིགས་གང་ཞིག་ནས་མཆེད་པའི་གཞི་འཛིན་གྱི་ཡིག་ཆ་ཡིད་ཆེས་རུང་བ་ཞིག་མི་འདུག སྤྱིར་ཡིག་ཆ་ཁ་ཤས་ནང་གསལ་བ་ནི་”གནའ་བོའི་བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་ནི་སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི་ལོ་ ༡༡༠༠ ཙམ་ནས་འཚོ་སྡོད་བྱས་ཡོད་པ་ཞིག་རེད”ཅེས་བརྗོད་འདུག་ལ། ལྷག་པར་དུ་གངས་ཅན་ཁ་བའི་ལྗོངས་ནི་དུས་རབས་མང་པོའི་རིང་ལ་ཁེར་རྐྱང་དུ་གནས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་སྟབས། བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་ནི་ཧི་མ་ལ་ཡ་དང་བོད་ཀྱི་མཐོ་སྒང་གི་བརྒྱུད་དུ་ལྷག་སྟེ་འཚོ་སྡོད་བྱས་པ་ལས། འཛམ་གླིང་གི་ཡུལ་གྲུ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་ཐུབ་མེད་པ་གསལ་པོ་གསལ་རྐྱང་རེད་འདུག བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་ས་ཆ་ཞིག་ཡོད་པ་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱིས་བདེན་དཔང་བྱས་ཡོད། དེ་ནི་རི་བོ་ཧི་མ་ལ་ཡའི་འདབས་འབྲེལ་གྱི་ས་ཁུལ་བལ་ཡུལ་དང་འབྲུག གངས་ལྗོངས་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་བཅས་རེད། བོད་ས་མཐོ་རུ་འཚོ་བའི་འབྲོག་པ་རྣམས་ཀྱིས་འབྲོག་ཁྱི་འདི་སྦྲ་ཁྱིམ་དང་དགོན་སྡེ་སྲུང་ཆེད་སྒོ་འགྲམ་དུ་འདོགས་སྲོལ་ཡོད་ལ། འབྲོག་པ་མང་པོས་ཉིན་དཀར་ལྕགས་ཐག་དང་ཀོ་ཐག་གིས་བཏགས་ནས་མཚན་མོ་གློད་ཀྱི་ཡོད། དེ་མིན་འབྲོག་པ་ཚོས་དགུན་ས་ནས་དབྱར་ས་སྤོར་དུས། འབྲོག་ཁྱི་འཚེར་ཤུལ་དུ་བཞག་སྟེ་འཚེར་ས་དང་རྟ་ནོར་ལུག་གསུམ། བྱིས་པ་དང་བུད་མེད། སྦྲ་གུར་བཅས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། སྤྱི་ལོ་ ༡༨༠༠ སྟོད་ཙམ་ལ་ནུབ་གླིང་བ་ཁ་ཤས་བོད་དུ་འབྱོར་སྐབས་བོད་ཀྱི་ཁྱི་ཡི་སྐོར་ལ་ཤེས་རྟོགས་དང་དོ་སྣང་ཅུང་ཙམ་ལས་མི་འདུག སྔ་མོ་བོད་དུ་སླེབས་པའི་འགྲུལ་བཞུད་པ་ཚོས་བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་མཐོང་ཡང༌། བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱིའི་སྐོར་ལ་དོ་སྣང་ཕྲན་བུ་ཙམ་ལས་ཞིབ་བརྗོད་བྱས་མི་འདུག མཱར་ཁོ་ཕོ་ལོ་ Marco Polo ཡིས་བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱིའི་སྐོར་ལ་བྲིས་ཡོད་པ་ནི་ “ཁྱི་དེ་དག་གི་གཟུགས་བོ
ངས་ནི་བོང་བུ་ལྟར་ཆེན་པོ་འདུག” ཟེར། དུས་རབས་བདུན་པའི་ནང་དུ་ཡེ་ཤུའི་ཆོས་ལུགས་སྤེལ་མཁན་ཚོས་གཟུགས་བོངས་ཆེ་ལ་དྲག་རྩུབ་ཆེ་བའི་བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱིའི་སྐོར་ལ་བྲིས་ཡོད་པ་ནི “བོད་ཀྱི་ཁྱི་མང་པོ་སྤྱིར་བཏང་ཞིག་མིན་པར་ཁྱད་དུ་འཕགས་པ་ཞིག་རེད། དེ་ཚོ་སྤུ་རིང་ལ་ནག་པོ་འོད་ཁྱུག་ཁྱུག ཤིན་ཏུ་ཆེ་ལ་ཤེད་སྟོབས་ལྡན་པ། དེ་ཚོ་ཟུག་སྐབས་ཉེན་བརྡ་དང་དངངས་སྐྲག་ཅིག་སྟེར” ཞེས་བཀོད་འདུག སྤྱི་ལོ་ ༡༨༠༠ ནང་འགོ་གཙོ་སཱ་མུལ་ཊུར་ནེར་ Captain Samuel Turnerབོད་ནང་ཁྲི་ཞོ་བླ་མའི་སྲིད་དབང་གནང་སྐབས་ཡིག་ཆའི་ནང་བོད་ཀྱི་ཁྱི་ཆེན་པོའི་སྐོར་གླེང་བ་ནི་ “གཡས་ཕྱོགས་སུ་ཁང་པ་ཆེན་པོ་ཞིག་འདུག དེའི་གཡོན་ཕྱོགས་སུ་ཤིང་གིས་བཟོས་པའི་ར་བ་ཞིག་གི་ནང་གཟུགས་བོངས་ཆེན་པོའི་ཁྱི་མང་པོ་བཅུག་འདུག དེ་དག་ནི་ཧ་ལས་པའི་ཤེད་སྟོབས་ཆེ་ལ། སྐད་ཟུག་ཆེན་པོ་འདུག” དེ་ལྟར་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་འདུག སྤྱི་ལོ་ ༡༨༤༧ ནང་རྒྱ་གར་ནང་ཡོད་པའི་དབྱིན་གཞུང་གི་སྐུ་དྲག་ཧཱར་ཌིན་ཇེ་ Lord Hardinge ཡིས་བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་ “ཚེ་རིང” ཟེར་བ་ཞིག་དབྱིན་ཇིའི་རྒྱལ་མོ་བེ་ཁུ་ཁྲོ་རེ་ཡ་ Victoria ལ་ཕུལ་འདུག དེ་ནི་སྤྱི་ལོ་ ༡༨༥༩ ནང་དབྱིན་ལན་དུ་བོད་ཁྱི་ཡི་གཟིགས་སྟོན་ཐོག་མ་དེ་བྱས་ཡོད་པ་རེད། སྤྱི་ལོ་ ༡༨༧༣ ནང་དུ་ཁེན་ནེལ་ཚོགས་པས་ Kennel Club ཁྱི་ཡི་རིགས་ ༤༠༢༧ ཡོད་པའི་པར་སྒྲོམ་ཞིག་ཐོག་དང་པོ་དཔར་སྐྲུན་བྱས་པ་དང༌། “བོད་ནས་ཡོང་བའི་ཁྱི་ཆེན་པོ” དེ་གཞུང་ཕྱོགས་ཀྱིས “བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི” Tibetan Mastiff ཞེས་མིང་འདོགས་ཐོག་མ་གནང༌། སྤྱི་ལོ་ ༡༨༧༤ ནང་དབྱིན་ཇིའི་རྒྱལ་སྲས་ཝ་ལེ་སུ་ Wales ལ་བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་གཉིས་ཐོབ་པ་དང༌། སྤྱི་ལོ་ ༡༨༧༥ ལོའི་ཟླ་ ༡༢ པའི་ནང་ཨཱ་ལེ་སཱན་ཌི་རཱ་ཕོ་བྲང་ནང་དུ་འབྲོག་ཁྱི་གཟིགས་སྟོན་བྱས། སྤྱི་ལོ་ ༡༩༢༨ ནས་བཟུང་དབྱིན་ཡུལ་དང་ཡོ་རོབ་ཏུ་བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་ཉུང་ངུ་ཞིག་འཁྱེར་འདུག སྤྱི་ལོ་ ༡༩༢༨ ནང་སྐུ་ཞབས་ཁོ་ལོ་ནེལ་ Colonel དང་ལྕམ་བྷེ་ལེའེ་ Bailey གཉིས་བོད་དང་འབྲས་ལྗོངས། བལ་ཡུལ་དུ་སྲིད་དོན་ཕྱག་ལས་གནང་སྐབས། བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་བཞི་དབྱིན་ཇིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་འཁྱེར་འདུག སྤྱི་ལོ་ ༡༩༥༠ ལོའི་ལོ་མཇུག་ཙམ་ལ་ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ཨེ་སེན་ཧོ་ཝེར་ Eisenhower ལ་བོད་ནས་འབྲོག་ཁྱི་གཉིས་འབྱོར་འདུག་ལ། འབྲོག་ཁྱི་དེ་གཉིས་ཨ་རིའི་དཀྱིལ་ནུབ་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཏུ་བདག་གཉེར་བྱས། ཡིན་ནའང༌། ཕྱིས་སུ་འབྲོག་ཁྱི་དེ་གཉིས་ཀྱི་སྐོར་གོ་མེད་ཚོར་མེད་དུ་གྱུར། སྤྱི་ལོ་ ༡༩༦༩ ནས་བཟུང་བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་ཁ་ཤས་བལ་ཡུལ་དང་རྒྱ་གར་ནས་ཨ་མེ་རི་ཀ་ལ་ཕྱིར་གཏོང་བྱས་ཡོད་པ་དང༌། སྤྱི་ལོ་ ༡༩༧༤ ནང་༼ཨ་མེ་རི་ཀ་བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་མཐུན་ཚོགས༽ཞེས་པ་ཞིག་གསར་འཛུགས་གནང༌། དེ་ནས་གཞུང་འབྲེལ་གྱིས་བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་ཐོ་འགོད་གནང་བ་དང༌། རིམ་བཞིན་ཨ་མེ་རི་ཀའི་ནང་དར་ཁྱབ་བྱུང་འདུག དུས་རབས་མང་པོ་ཞིག་ལ་བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་ནི་སྐྱེས་པ་དང་མཉམ་དུ་འབྲེལ་འདྲིས་དང་ཉེ་བོ་བྱུང་ཡང༌། འབྲོག་ཁྱི་ལ་ཡིད་ཆེས་བློས་གཏད་འཁེལ་བ་ཞིག་དང༌། རྒྱུས་ལོན་ཐུབ་པར་གསང་བ་ལྐོག་གྱུར་དང་གསལ་རྟོགས་དཀའ་བ་ཞིག་རེད་འདུག སྤྱིར་བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་ནི་ལྟ་སྲུང་བ་ཅི་བཞིན་འབྲོག་པའི་འཚོ་བའི་ནང་རྟ་ནོར་ལུག་གསུམ་དང༌། གལ་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ལ་བུད་མེད་དང་བྱིས་པ་སྲུང་སྐྱོབ་ཆེད་འབྲོག་པའི་འཚོ་བའི་ནང་དགོས་མཁོ་མེད་དུ་མི་རུང་བ་ཞིག་རེད།
ནུབ་གླིང་ནང་འབྲོག་ཁྱི་ཡོད་པའི་མི་ཚོས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཏེ་བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་ནི་ཁྱིམ་དང་ཕྱུགས་ཟོག་སྲུང་བར་སྤྱང་གྲུང་ཆེ་ལ་བློ་སྟོབས་ལྡན་པ་ཞིག་དང༌། ནུས་ཤུགས་ཆེ་ལ་རྒོལ་འཛིང་ལྡན་པའི་ཁྱི་ཞིག་རེད། ད་དུང་འབྲོག་ཁྱིའི་མིག་ཤེས་གསལ་ལ་རྣ་ཤེས་རྣོ་བ། ཤེད་སྟོབས་ཆེ་ལ་སོ་རྣོ་བ་སོགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་མང་པོ་ཡོད་པའི་ཁྱི་ཞིག་རེད་འདུག་ཟེར། ནུབ་གླིང་ནང་བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་དར་ཁྱབ་ཕྱིན་པ་ནས་བཟུང༌། འབྲོག་ཁྱི་ཡི་རིན་ཐང་ཆེ་རུ་སོང་བ་དང་འཛམ་གླིང་ཁྱི་ཡི་ཁྲོམ་རའི་ནང་བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་དར་མ་ཞིག་ལ་ཨ་སྒོར་ཁྲི་བཞི་དང་ལྔའི་བར་སྤྲོད། འབྲོག་པའི་ཁྱི་ཕྲུག་ཞིག་ལ་ཨ་སྒོར་སྟོང་ལྔ་ནས་ཁྲི་གཅིག་གི་རིན་ཐང་ལྡན་ཡོད་འདུག བོད་ཀྱི་འབྲོག་ཁྱི་ནི་བོད་ཀྱི་མཐོ་སྒང་དུ་འཚོ་སྡོད་བྱས་པའི་འབྲོག་པའི་སྦྲ་ཁྱིམ་དང་གྲོང་པའི་ཁྱིམ་ཚང་སྲུང་བར་ཕན་པ་མ་ཟད། འཛམ་གླིང་ནང་ཁྱིམ་སྲུང་ལ་ཕན་ཞིང༌། རྐུན་ཇག་དང་སྤྱང་ཀི་སོགས་འགོག་སྲུང་ཐུབ་མཁན་གྱི་ཁྱི་དམིགས་བསལ་བ་ཞིག་རེད།
-
ཉེ་རྩོམ།
ཡིག་ཚགས།
བྱེད་ནུས།
ནུབ་གླིང་གི་བོད། 